Thang bay, ngay ram xa toi vong nhan

 …Ở đất Bắc sang tháng bảy trời chưa lạnh nhưng đứng ở trên cao mà nhìn ra sông nước người ta thấy trời đất cỏ cây ướt sũng một thứ hơi đùng đục, khiến người ta linh cảm như sắp có một cái gì làm cho ta bứt rứt, làm cho ta tấm tức. Trời thấp lè tè. Thỉnh thoảng, lại có một làn gió ướt thoảng qua. Ai cũng đoán ra sắp mưa. Quả nhiên mưa thực, nhưng cái mưa gì mà buồn không chịu được! Nó lai rai như muốn cứa vào thần kinh ta, nó tạnh một lát rồi lại mưa, mưa đều trên mái nhà, nưa đều trên bụi cây đồi cỏ, có lúc im phăng phắc nhưng có lức lại trút xuống rào rào, rồi lại mưa đều đều, và cứ mưa như thế hết ngày này sang ngày khác, hết đêm nọ đến đêm kia, chán không để đâu cho hết, mà rầu rĩ trong lòng không biết bao nhiêu.

  …Những đêm như thế, người nằm nghe mưa thấy trong cõi buồn vơ vẩn một thú vị nhẹ nhàng của người được đau khổ để cảm thông cái đau khổ của bao nhiêu người khác cũng đau khổ như mình, đương sống hay đã chết. Đêm mưa sườn sượt nghe thấy tiếng van xin của những người ăn mày ở đang xa vọng tới, hay tiếng guốc lê sền sệt trên đường khuya, hoặc tiếng rao buồn muốn chết của những người đi bán hàng khuya chưa về với gia đình, mình tự nhiên thấy chán chường cho kiếp sống và tự hỏi, có nhiều người khổ quá sức là khổ thế thì có thể gọi họ là người được không?

  Nhưng nói cho cùng thì sống chết đều khổ cả. Ai bảo chết là xong chuyện ? Ờ thì cứ bảo là phản khoa học đi, bảo là dị đoan đi, nhưng thâm tâm tôi bao giờ cũng tin rằng chết không phải là hết, rất nhiều người chết mà vẫn khổ như thường.

  Ấy là những người chết mà không siêu thoát, chết mà vẫn nuối tiếc cái gì, chết mà không nhắm mắt, vì còn ân hận. Ấy là những người trước đây lăm le thay đổi non sông nhưng gặp phải vận cùng thế khuất; ấy là những kẻ màn lan trướng huệ gặp phen thay đổi sơn hà chỉ còn mảnh lá che thân; ấy là những kẻ lâu đài phượng các không còn ai bát nước nén nhang; ấy là những kẻ vào sông ra bể, đem thân chôn dấp vào lòng kình nghê; ấy là những kẻ mắc đoàn tù rạc, gửi mình vào chiếu xác một manh, những kẻ chìm sông lạc suối, những kẻ gieo giếng thắt dây; ấy là những đứa trẻ lỗi giờ sinh phải lìa cha mẹ từ tấm bé, không có ai bồng bế.

                              Thương thay thập loại chúng sinh

                              Hồn đơn phách chiếc linh đinh quê người.

                              Hương lửa đã không nơi nương tựa,

                              Hồn mồ côi lần lữa bấy nhiêu…

 Những hồn mồ côi ấy siêu thoát làm sao được, đành là cứ phải vất vưởng ở ngang bờ dọc bụi, lang thang ở quán nọ cầu này, nay hiện lên ở đầu chợ cuối sông, mai lại lập loè ở chân mây ngọn suối.

                              Khi sầm sầm mưa gào gió thét,

                              Khi âm huyền mờ mịt trước sau;

                              Ngàn cây nội cỏ rầu rầu

                              Nào đâu điếu tế, nào đâu chưng thường.

 Những cô hồn vô định, côi cút ấy đành là chỉ còn biết trông vào những người có đôi chút từ tâm, ngày rằm mồng một thí bỏ cho bát cháo nắm xôi, hay đốt cho thoi vàng manh áo để rồi.

                             Nghe gà gáy kiếm đường lánh ẩn,

                             Lặn mặt trời lẩn thẩn tìm ra.

  Tháng bảy mưa Ngâu, thắp ngọn đèn con lên mà niệm một mình bài „Văn tế thập loại chúng sinh“, quái thật, sao mình cố giữ cho lòng bình tĩnh mà như có sóng gió nổi lên ở trong tim?

  Nửa đêm về sáng, trời đất bắt đầu lành lạnh. Gớm ghiếc cho cái mưa quái quỷ cứ kéo lê thê mãi không có một lúc nào ngớt hột. Ngoài kia, trời tối mù mù.

  Có ai thức vào những lúc này có cảm giác thấy gì không, chớ tôi thú thực có nhiều lần đã ớn lạnh nơi xương sống vì tưởng tượng như trông thấy những cô hồn rách rưới tang thương kéo từng đoàn đi lờ lững trông không khí âm u sương khói….

                                    Trích „Thương nhớ mười hai“ của Vũ Bằng